Moja książka kucharska – publikacja wspierająca rozwój językowy użytkowników AAC

Moja książka kucharska to innowacyjna publikacja edukacyjna opracowana z myślą o użytkownikach komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC). Została wydana w ramach serii Biblioteka AAC – imprintu wydawniczego platformy sklep-aac.pl. Publikacja łączy elementy edukacji kulinarnej i językowej, umożliwiając naukę poprzez działanie. W szczególności skierowana jest do osób niemówiących lub z ograniczonym dostępem do mowy, którym oferuje dostęp do języka poprzez symbole PCS.

Komunikacja alternatywna i gotowanie – skuteczna kombinacja edukacyjna

Gotowanie to codzienna, a jednocześnie bardzo motywująca czynność. Dlatego wspólne przygotowywanie potraw z dzieckiem lub osobą dorosłą z niepełnosprawnością może stać się doskonałą okazją do rozwijania kompetencji komunikacyjnych. Jak podkreśla Light (1989), dostęp do języka powinien obejmować wszystkie konteksty życia codziennego. Z tego względu osoby korzystające z AAC muszą mieć możliwość komunikowania się zarówno w sytuacjach szkolnych, jak i domowych.

Książka zawiera przepisy kulinarne opracowane z użyciem symboli PCS (Picture Communication Symbols), które wspierają rozumienie języka oraz umożliwiają jego użycie w praktyce. PCS to znaki graficzne wykorzystywane w programie Boardmaker i są one stosowane na całym świecie w terapii AAC. Co istotne, zgodnie z badaniami Goossens, Crain i Elder (1992), symboliczne wspieranie języka przed oceną funkcjonalną może znacząco wpłynąć na rozwój umiejętności komunikacyjnych.

Edukacja językowa poprzez czynności dnia codziennego

Publikacja Moja książka kucharska została zaprojektowana tak, aby wspierać rozwój języka receptywnego i ekspresyjnego. Dlatego przepisy zawarte w książce zawierają opisy czynności i składników w formie symboli PCS, co pozwala użytkownikowi na aktywne uczestnictwo. Dzięki temu osoba niemówiąca może wskazywać produkty, komentować przebieg gotowania i podejmować decyzje. Jest to zgodne z koncepcją modelowania języka wspomaganego (aided language stimulation), uznaną za jedną z najskuteczniejszych metod wspierania rozwoju języka u użytkowników AAC【Binger, Light 2007】【Dada, Alant 2009】.

Integracja terapii i codziennego funkcjonowania

Publikacja idealnie wpisuje się w model funkcjonalnej edukacji językowej, promowanej przez organizacje międzynarodowe, takie jak ASHA (American Speech-Language-Hearing Association). Zgodnie z tym podejściem, rozwój języka powinien być osadzony w codziennych sytuacjach i służyć realnej komunikacji. Dlatego przepisy kulinarne w książce stwarzają naturalne okazje do używania języka w kontekście – podczas wspólnego gotowania z rodzicem, opiekunem, terapeutą lub rówieśnikiem.

Co więcej, książka wspiera także rozwój umiejętności wykonawczych, takich jak planowanie, kolejność działań, rozumienie instrukcji i podejmowanie decyzji. Użytkownik nie tylko rozwija słownictwo, ale także buduje poczucie sprawstwa i kompetencji, co ma istotne znaczenie dla jego rozwoju emocjonalnego i społecznego【Romski, Sevcik 1992】【Sennott, Light, McNaughton 2016】.

Kim jest autorka?

Autorką publikacji jest Edyta Tyszkiewicz – doświadczona terapeutka AAC, pedagog specjalny, logopeda, oraz doktorantka Akademii Kujawsko-Pomorskiej. Jej doświadczenie obejmuje wieloletnią pracę z dziećmi oraz dorosłymi złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Dodatkowo pełni funkcję biegłej sądowej w zakresie komunikacji alternatywnej i wspomagającej. Jest również fundatorką Fundacji motywAACja oraz współautorką książki „Mutyzm wybiórczy – skuteczne metody terapii”.

Autorka jest także licencjonowanym twórcą symboli PCS, SmartySymbols i SymbolStix. Co ważne, na co dzień prowadzi Centrum Neurorehabilitacji i Komunikacji Alternatywnej w Szczecinie oraz realizuje szkolenia dla terapeutów i nauczycieli. Jej podejście łączy podejście naukowe z praktyką kliniczną, dlatego jest ceniona w środowisku specjalistów.

Praktyczne zastosowanie książki w terapii i edukacji

Książka znajduje zastosowanie zarówno w terapii indywidualnej, jak i grupowej. Może być wykorzystywana przez terapeutów mowy, pedagogów specjalnych, opiekunów domowych oraz nauczycieli pracujących z dziećmi niemówiącymi. Dodatkowo każdy przepis w książce można zrealizować przy wsparciu komunikatora lub planszy komunikacyjnej.

Dzięki prostocie konstrukcji i jasnej symbolice książka wspiera też osoby z trudnościami poznawczymi. Proste zdania i przejrzysta struktura ułatwiają zrozumienie oraz pozwalają na powtarzalność i przewidywalność działań. To sprzyja redukcji napięcia i zwiększeniu poczucia bezpieczeństwa, co z kolei wpływa pozytywnie na proces uczenia się.

Narzędzie wspierające niezależność i uczestnictwo

Regularne korzystanie z Mojej książki kucharskiej sprzyja rozwojowi niezależności, budowaniu relacji oraz aktywnemu uczestnictwu w codziennym życiu. Osoby niemówiące mają szansę podejmować decyzje, wyrażać opinie i doświadczać sukcesu. Dlatego publikacja daje im narzędzie do bycia aktywnym uczestnikiem życia rodzinnego, a nie tylko biernym odbiorcą.

Warto podkreślić, że rozwój kompetencji komunikacyjnych w kontekście gotowania wspiera też budowanie relacji międzyludzkich. Wspólna aktywność sprzyja spontanicznej komunikacji i autentycznemu dialogowi – co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, dla których inicjowanie kontaktu może być trudne【Mirenda 2008】【Drager et al. 2006】.

Bibliografia

• Binger, C., Light, J. (2007). The effect of aided AAC modeling on the expression of multi-symbol messages by preschoolers who use AAC. Augmentative and Alternative Communication, 23, 30–43.
• Dada, S., Alant, E. (2009). The effect of aided language stimulation on vocabulary acquisition in children with little or no functional speech. American Journal of Speech – Language Pathology, 18, 50–64.
• Drager, K.D.R. et al. (2006). The effect of aided language modeling on symbol comprehension and production in two preschoolers with autism. American Journal of Speech-Language Pathology, 15, 112–125.
• Goossens, C., Crain, S., Elder, P. (1992). Engineering the Preschool Environment for Interactive Symbolic Communication: 18 months to 5 years. Birmingham, AL: Southeast AAC Conference Publications.
• Light, J. (1989). Toward a Definition of Communicative Competence for Individuals Using AAC Systems. Augmentative and Alternative Communication, 5(2), 137–144.
• Mirenda, P. (2008). A back door approach to autism and AAC. Augmentative and Alternative Communication, 24, 220–234.
• Romski, M.A., Sevcik, R.A. (1992). Developing augmented language in children with severe mental retardation. In: Warren, S.F., Reichle, J.E. (eds), Communication and Language Intervention Series. Baltimore: Paul H. Brookes Publishing.
• Sennott, S.C., Light, J.C., McNaughton, D. (2016). AAC Modeling Intervention Research Review. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 41(2), 101–115.