04paź
04paź
14paź
Poziom umiejętności komunikacyjnych
Rozwój umiejętności komunikacyjnych u dzieci, w tym dzieci o złożonych potrzebach komunikacyjnych, przebiega w określonych etapach. Można wyróżnić trzy główne poziomy rozwoju: poziom spontanicznych zachowań, poziom intencjonalny oraz poziom symboliczny. Każdy z nich charakteryzuje się specyficznymi cechami. Które to determinują sposób komunikacji, oraz wymagania dotyczące wsparcia w nauce języka. Ważnym jest, aby pamiętać, iż dzieci o złożonych potrzebach komunikacyjnych uczą się języka według tych samych reguł i zasad, co dzieci o typowym rozwoju. Oznacza to, iż bardzo szybko winniśmy wprowadzić indywidualny system komunikacyjny (książkę do komunikacji). I uczyć dzieci jego użycia, samemu go używając.
Poziom spontanicznych zachowań obejmuje wczesne etapy życia dziecka, kiedy jego reakcje są głównie odruchowe. Dziecko nie rozumie, iż dorosły zaspakaja jego potrzeby. Komunikuje się za pomocą płaczu, ruchów ciała czy mimiki, a dorosły interpretuje te sygnały jako potrzeby fizyczne lub emocjonalne (Winczura, 2012). W tym okresie kluczowe jest, aby opiekunowie aktywnie reagowali na sygnały dziecka, co wzmacnia poczucie zaufania i buduje fundamenty przyszłej komunikacji.
Przykładem wsparcia na tym etapie może być zwiększanie liczby interakcji z dzieckiem poprzez kontakt wzrokowy, dotyk. Oraz nadawanie znaczenia zachowaniom, które dziecko zaczyna kojarzyć z określonymi sytuacjami.
Na poziomie intencjonalnym dziecko zaczyna świadomie kierować swoje komunikaty do konkretnego odbiorcy. Jego zachowania są celowe i mają na celu wywołanie określonej reakcji. Na przykład dziecko może wskazywać palcem, kierować wzrok na obiekt lub używać prostych gestów, aby zwrócić uwagę dorosłego (Bates, 1979). W tym okresie kluczowe jest wprowadzenie strategii komunikacyjnych, które umożliwią dziecku bardziej efektywne wyrażanie swoich potrzeb.
Wsparcie na tym poziomie obejmuje wprowadzenie podstawowych narzędzi AAC, takich jak tablice komunikacyjne, strategie wyboru, start- stop z uwzględnieniem motywacji dziecka do komunikacji. Czyli ulubione tematy rozmów.
Poziom symboliczny charakteryzuje się zdolnością dziecka do używania symboli – zarówno werbalnych, jak i niewerbalnych – w celu wyrażania bardziej złożonych myśli i emocji. Dziecko zaczyna rozumieć, że określone symbole (np. obrazki, słowa, gesty) reprezentują konkretne obiekty, działania lub idee. Na tym etapie kluczowe jest rozwijanie słownictwa oraz wprowadzenie bardziej zaawansowanych narzędzi AAC, takich jak komunikatory elektroniczne czy aplikacje wspomagające komunikację (Light, 1989).
Dla dzieci na poziomie symbolicznym szczególnie ważne jest środowisko bogate w język, które wspiera rozwój ich umiejętności. Wprowadzenie modelowania językowego oraz regularne korzystanie z narzędzi AAC pomagają w nauce nowych słów i struktur językowych.
Przejście przez poszczególne poziomy komunikacyjne może być utrudnione w przypadku dzieci z zaburzeniami rozwojowymi. Wymaga to indywidualnego podejścia, które uwzględnia potrzeby dziecka oraz dostosowanie narzędzi i strategii komunikacyjnych. Ważna jest współpraca interdyscyplinarna, obejmująca logopedów, terapeutów AAC, pedagogów oraz opiekunów, aby stworzyć spójne środowisko wspierające rozwój komunikacji.
Rozwój umiejętności komunikacyjnych przebiega przez trzy kluczowe poziomy: spontanicznych zachowań, intencjonalny i symboliczny. Każdy z nich wymaga innego podejścia terapeutycznego, oraz odpowiednich narzędzi wspomagających. Zrozumienie tych etapów pozwala skuteczniej wspierać dzieci z kompleksowymi potrzebami komunikacyjnymi, umożliwiając im osiągnięcie jak największej samodzielności w komunikacji. Ważnym jest, aby jak najszybciej stworzyć dziecku indywidualny system komunikacji. Uwzględniający przede wszystkim motywację dziecka do komunikacji. Czyli jego ulubione tematy rozmów. Stworzenie środowiska komunikacyjnego, które rozumie specyficzne trudności w komunikacji. I rozumie, iż na nauczenie się korzystania z ISK jest potrzebny czas.
