Modelowanie w AAC, czyli co to jest? Po co? Dlaczego?
Modelowanie w Alternatywnej i Wspomagającej Komunikacji (AAC) jest jedną z metod, które pomagają osobom niemówiącym. Bądź mającym trudności w komunikowaniu się, nauczyć się efektywnej komunikacji. AAC obejmuje różnorodne techniki, jednak nie ma jednej uniwersalnej i najlepszej metody. Najważniejsze jest, aby wybrać podejście, które umożliwi jak najszybszą, najprostszą i najbardziej funkcjonalną komunikację. Dla każdego użytkownika AAC metoda ta powinna być dostosowana do jego indywidualnych potrzeb, możliwości, zainteresowań oraz specyficznego środowiska, w którym żyje. Czyli modelowanie jest jednym z narzędzi, które mogą znacząco pomóc w procesie nauki komunikacji.
Jak uczą się mówić dzieci o typowym rozwoju?
Kiedy rodzi się dziecko, nie używa ani nie rozumie mowy. Jest to oczywiste, a mimo to dorośli mówią do dziecka! Używając pełnych zdań, zadają pytania, odpowiadają na nie. A także rozmawiają w jego obecności z innymi. Dziecko otoczone jest schematycznym i uporządkowanym światem. Dorośli otaczają je również opieką i miłością. Interpretują jego zachowania. Na przykład mówiąc: „Ojej! Płaczesz! Jesteś głodny”. W miarę jak dziecko rośnie i rozwija się. Czyli około 3-8 miesiąca życia zaczyna rozumieć, że jego zachowania mogą wpływać na otoczenie. Z czasem dziecko rozwija intencję komunikacyjną, czyli chęć przekazania informacji: „Chcę ci coś powiedzieć.”. Jeszcze nie posługuje się mową, ale zaczyna się uczyć, że ma wpływ na innych. Twoje dziecko nie rozumie jeszcze, w jaki sposób może swoją książką się posługiwać? Modeluj! Nie oczekuj od dziecka, że samo z siebie, zacznie uzywać książki!
Jak uczą się komunikować dzieci z złożonymi potrzebami komunikacyjnymi?
Dzieci z złożonymi potrzebami komunikacyjnymi uczą się języka według tych samych reguł i zasad, co dzieci o typowym rozwoju. Jednakże, wymagają one dodatkowego wsparcia, ponieważ potrzebują AAC, aby nauczyć się, czym jest komunikacja. Jednym z kluczowych elementów tego wsparcia jest modelowanie.
Czym jest modelowanie w AAC?
Modelowanie w AAC to metoda, w której osoba dorosła (lub inny partner komunikacyjny) pokazuje, jak używać systemu AAC, wskazując jednocześnie na symbole lub obrazy odpowiadające wymawianym słowom. Celem modelowania jest pokazanie dziecku, jak można korzystać z alternatywnych form komunikacji w naturalnych kontekstach. W ten sposób dziecko uczy się, że komunikacja za pomocą symboli jest skuteczna i użyteczna, podobnie jak mowa.
Dlaczego modelowanie jest tak ważne?
Dzięki modelowaniu dziecko ma szansę na rozwój komunikacji na podobnych zasadach, jak dziecko mówiące. Ważne jest, aby podczas mówienia do dziecka wskazywać symbol odpowiadający wymawianemu słowu. Jednak modelowanie nie jest łatwe – wymaga ono systematyczności i odpowiedniego podejścia. Partner komunikacyjny powinien mówić, wskazywać, komentować, zadawać pytania i szanować odpowiedzi dziecka, jednocześnie dając mu możliwość wyboru.
Jak często modelować?
Badania naukowe pokazują, że dziecko typowo rozwijające się słyszy mowę przez około 10 godzin dziennie, zanim wypowie swoje pierwsze słowo. Podobnie, dziecko korzystające z AAC potrzebuje, aby modelowanie odbywało się jak najczęściej, a nie tylko przez pół godziny dziennie. Im częściej modelujesz, tym większa szansa, że dziecko zacznie się komunikować.
Jakie pomoce ułatwiają modelowanie?
Aby modelowanie było skuteczne, ważne jest, aby dostęp do symboli był jak najszybszy i najbardziej funkcjonalny. Pomoce komunikacyjne powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka. Mogą to być jednocześnie: tablice komunikacyjne, książki. Aplikacje na tabletach, czy też inne urządzenia. Takie, które wspierają proces komunikacji. W różnych miejscach, takich jak dom, szkoła, plaża czy plac zabaw. Ważne jest, aby dziecko miało swoją, indywidualnie dostosowaną pomoc komunikacyjną, która wspiera jego rozwój.
Modelowanie jako codzienna praktyka
Modelowanie powinno odbywać się jak najczęściej. W naturalnych kontekstach, podczas codziennych rozmów. Dziecko potrzebuje mieć wielu partnerów komunikacyjnych, którzy rozumieją jego specyficzne potrzeby. Oraz wiedzą, jak się z nim komunikować. Warto również współpracować z terapeutą, który pomoże dostosować system komunikacyjny do indywidualnych możliwości dziecka. A także dobierze odpowiednie strategie wspomagające.
Czy modelowanie wystarczy?
Należy pamiętać, że żadna, nawet najdroższa pomoc komunikacyjna, sama w sobie nie sprawi, że dziecko zacznie się komunikować. Kluczowe jest bowiem zaangażowanie partnerów komunikacyjnych. Takich, którzy pokazują, jak korzystać z AAC w codziennych sytuacjach. Dlatego mów, wskazuj, modeluj i ucz dziecko, czym jest komunikacja!
Podsumowanie
W podsumowaniu: modelowanie w AAC to skuteczna metoda wspierania rozwoju komunikacji. Nie tylko u dzieci z złożonymi potrzebami komunikacyjnymi. Poprzez pokazywanie, jak używać symboli, dzieci uczą się, że komunikacja jest narzędziem, które można wykorzystać w różnych kontekstach. Dlatego warto modelować jak najczęściej. Z szacunkiem oraz w kontekście codziennych sytuacji. Po to, aby dać dziecku możliwość rozwijania umiejętności komunikacyjnych.
Bibliografia
- Binger C., Light J. The effect of aided AAC modeling on the expression of multi symbol messages by preschoolers who use AAC. Augmentative and Alternative Communication 2007, 23, 30–43.
- Dada S., Alant E. The effect of aided language stimulation on vocabulary acquisition in children with little or no functional speech. American Journal of Speech – Language Pathology 2009, 18, 50–64.
- Drager K. Aided Modeling Interventions for Children With Autism Spectrum Disorders Who Require AAC. Perspectives on Augmentative and Alternative Communication 2009, 18(4): 114.
- Erickson K., Koppenhaver D., Yoder D., Nance J. Integrated communication and literacy instruction for a child with multiple disabilities. Focus on Autism and Other Developmental Disabilities 1997, 12(3), 142–150.
- Goossens C. Aided language intervention before assessment: A case study of child with cerebral palsy. Augmentative and Alternative Communication 1989, 5, 14–26.
- Koppenhaver D., Erickson K., Harris B., McLellan J., Skotko B., Newton R. Storybook-based communication intervention for girls with Rett Syndrome and their mothers. Disability and Rehabilitation 2001, 23, 149–159.
- Light J. Toward a Definition of Communicative Competence for Individuals Using Augmentative and Alternative Communication systems. Augmentative and Alternative Communication 1989, 5 (2), 137–144.
- Marden J. Teaching with Core Words: 7 Myths of Modeling. Communication Matters Journal 2016, 30 (1): 20–21.
- Porter G. Pragmatic Organisation Dynamic Display Communication Books, Introductory Workshop Manual 2012.
- Sennot S.C., Light J. C., McNaughton D. AAC Modeling Intervention Research Review. Research and Practice for Persons with Severe Disabilities 2016, Vol. 41(2), 101–115.
- Tetchner S. von, Grove N. Augmentative and alternative communication: Developmental issues. Whurr Publishers Ltd., London 2003.