Metody wprowadzania komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC)
Wprowadzanie komunikacji alternatywnej i wspomagającej (AAC), niezależnie od preferowanego modelu, budzi wiele nieporozumień i wątpliwości. Wynika to często z nieznajomości różnych metod. Różnic i podobieństw między nimi. Kluczowe jest, aby każdy, kto pracuje z AAC, znał i rozumiał podstawowe metody. Ponieważ ich łączenie oraz elastyczne dostosowywanie do potrzeb użytkownika jest fundamentem skutecznej interwencji. Dlatego też poniżej opisano najbardziej znane metody wprowadzania AAC.
PECS (Picture Exchange Communication System)
PECS, opracowany przez Andy’ego Bondy’ego i Lori Frost. Jest jedną z najpopularniejszych metod wspomagającej komunikacji. System ten pozwala osobom z ograniczeniami werbalnymi na komunikowanie się za pomocą wymiany kart z symbolami reprezentującymi przedmioty lub działania. Użytkownik uczy się, jak inicjować komunikację, wymieniając obrazki. Co ma prowadzić do uzyskania oczekiwanych rezultatów (np. podania przedmiotów, czynności). PECS składa się z sześciu faz. Od prostego wymieniania obrazków, po tworzenie bardziej złożonych zdań. Ważnym elementem tej metody jest unikanie podpowiedzi werbalnych. Po to, aby zachęcić użytkownika do samodzielnego inicjowania interakcji.
Metoda PECS opiera się na konkretnych strategiach podpowiadania i wzmacniania. Takich, które mają na celu rozwijanie niezależnej komunikacji. Wprowadzane są również procedury poprawy błędów, które pomagają użytkownikom uczyć się nawet w przypadku wystąpienia błędów w procesie komunikacyjnym.
Model aktywny
Model aktywny skupia się na zaangażowaniu użytkownika AAC w codzienne sytuacje oraz konteksty komunikacyjne. Kluczowym elementem tego podejścia jest wykorzystanie naturalnych interakcji do rozwijania umiejętności komunikacyjnych. Model ten promuje autonomię użytkownika. Oraz podkreśla, jak istotne jest współtworzenie środowiska komunikacyjnego przez rodziców, terapeutów i nauczycieli.
Ważnym aspektem modelu aktywnego jest również przygotowanie partnerów komunikacyjnych. Rodziców, opiekunów i nauczycieli do aktywnego uczestniczenia w procesie komunikacji. Dzięki temu model aktywny tworzy warunki sprzyjające rozwojowi kompetencji komunikacyjnych użytkowników AAC poprzez codzienne, interaktywne działania.
Wspomagana stymulacja języka (ALS – Aided Language Stimulation)
Wspomagana stymulacja języka polega na modelowaniu komunikacji przez partnera komunikacyjnego. Który sam używa symboli AAC podczas mówienia w naturalnych sytuacjach. Tak, jak dorosły używa mowy, nawet wtedy gdy dziecko jeszcze jej nie rozumie. Partner bowiem wskazuje symbole na systemie AAC, jednocześnie wypowiadając odpowiednie słowa lub zdania. Od dziecka na początku niczego nie oczekując! Taki sposób komunikacji (zwany popularnie modelowaniem) pozwala użytkownikowi AAC na obserwowanie, jak język mówiony oraz symbole mogą być używane razem.
ALS zwiększa ekspozycję na język. Zwłaszcza u osób, które mają ograniczony dostęp do bogatego środowiska językowego. Promuje również samodzielność użytkowników AAC, pozwalając im na wyrażanie swoich myśli i uczuć. Oraz mocno wspiera rozwój umiejętności czytania i pisania.
PODD (Pragmatic Organisation Dynamic Display)
PODD, opracowany przez Gayle Porter, to system matryc organizacji symboli. Oparty na matrycach książek komunikacyjnych, które są dostosowane do indywidualnych potrzeb użytkowników. Umożliwia użytkownikom AAC ciągły dostęp do symboli. Co pozwala im na wyrażanie myśli, emocji oraz bieżących potrzeb w różnych kontekstach. System ten oferuje różne rodzaje matryc, które mogą być dostosowane do osób korzystających zarówno z bezpośredniego dostępu, jak i alternatywnego.
PODD zakłada, że skuteczna komunikacja to proces dwustronny, który powinien obejmować nie tylko odpowiedzi na pytania, ale również inicjowanie interakcji oraz wyrażanie złożonych treści.
Podsumowanie
W podsumowaniu należy podkreślić, iż wprowadzanie AAC wymaga elastycznego podejścia. Takiego, które uwzględnia potrzeby oraz możliwości użytkowników. Łączenie różnych metod, takich jak PECS, model aktywny, wspomagana stymulacja języka oraz PODD, pozwala na lepsze dostosowanie interwencji komunikacyjnych. Warto podkreślić, że każda z tych metod ma swoje unikalne zalety i może być stosowana w różnych etapach rozwoju umiejętności komunikacyjnych. A dobry terapeuta zna każdą z nich!
Bibliografia
- Bondy, A., & Frost, L. (2002). The Picture Exchange Communication System. Pyramid Educational Consultants.
- Drager, K. D. R., Postal, V. J., Carrolus, L., Castellano, M., Gagliano, C., & Glynn, J. (2006). The effect of aided language modeling on symbol comprehension and production in two preschoolers with autism. American Journal of Speech-Language Pathology, 15, 112-125.
- Porter, G. (2012). Pragmatic Organisation Dynamic Display Communication Books: Introductory Workshop Manual.
- PECS Poland. [Internet]. Available from: https://pecs-poland.com/pecs/ [cited 2024 Apr 20].
- Grycman M, Jerzyk M, Bucyk M. Model aktywny. Komunikacja wspomagająca i alternatywna. Wrocław: Wydawnictwo Poligraf; 2020.
- Goossens’ C, Crain S, Elder P. Engineering the Pre-school Environment for Interactive, Symbolic Communication: 18 months to 5 years. Birmingham, AL: Southeast Augmentative Communication Conference Publications Clinician Series; 1992.
- PODD Poland. Dowiedz się więcej. [Internet]. Available from: https://podd.pl/dowiedz-sie-wiecej/ [cited 2024 Apr 20].
- Johnson JM, Inglebret E, Jones C, Ray J. Perspectives of speech language pathologists regarding success versus abandonment of AAC. Augment Altern Commun. 2006;22(2):85-99.