Czas jako kluczowy element AAC

Czas odgrywa fundamentalną rolę w procesie komunikacji wspomaganej i alternatywnej (AAC). Niezależnie od tego, czy mówimy o samym akcie komunikacji, czy o długofalowym procesie nauki języka. Zarówno w sytuacjach codziennych interakcji. Jak i w nauce systemu komunikacji, osoby korzystające z AAC wymagają odpowiedniej ilości czasu. Aby efektywnie wyrazić swoje myśli i potrzeby. Czas ten musi być rozumiany, doceniany i odpowiednio uszanowany przez osoby wspierające użytkowników AAC. Aby proces komunikacji mógł przebiegać płynnie i efektywnie.

Czas oczekiwania na odpowiedź

Jednym z najważniejszych aspektów w komunikacji z osobami korzystającymi z AAC jest czas oczekiwania na odpowiedź. W tradycyjnej komunikacji werbalnej odpowiedzi na pytania często pojawiają się natychmiastowo lub w ciągu kilku sekund. Jednak w przypadku użytkowników AAC proces ten może wymagać znacznie więcej czasu. Dlaczego? Wybór odpowiednich symboli, zdań czy słów w systemie AAC często jest bardziej skomplikowany niż wypowiedzenie odpowiedzi w sposób werbalny.

Osoba korzystająca z tablic komunikacyjnych lub urządzenia generującego mowę musi przemyśleć, co chce powiedzieć, znaleźć odpowiedni symbol lub słowo, a następnie go wybrać. Dodatkowo, w przypadku bardziej zaawansowanych technologii, takich jak urządzenia śledzące wzrok, sam proces interakcji z narzędziem może być czasochłonny.

Dorosły czy nauczyciel pracujący z osobą korzystającą z AAC powinien zrozumieć, że ten czas oczekiwania na odpowiedź jest naturalną częścią procesu komunikacji. Cierpliwość i wyrozumiałość w oczekiwaniu na odpowiedź są kluczowe, ponieważ pośpiech czy przerywanie mogą zniechęcać osobę do komunikacji. Należy dać użytkownikowi przestrzeń i czas, aby mógł on dokładnie przemyśleć, co chce powiedzieć, i wyrazić to w sposób, który jest dla niego najbardziej odpowiedni.

Czas na naukę języka

Drugim istotnym elementem, w którym czas odgrywa kluczową rolę w AAC, jest proces nauki języka. Dzieci o typowym rozwoju mają naturalne warunki do nauki języka. Jak pokazują badania, już od najmłodszych lat dziecko jest otoczone mową przez około 10 godzin dziennie, co daje mu odpowiednią ilość ekspozycji na język, aby mogło rozwijać swoje umiejętności komunikacyjne. W ciągu pierwszego roku życia dziecko zaczyna rozumieć i rozpoznawać słowa, a wkrótce po tym zaczyna tworzyć własne wypowiedzi werbalne.

W przypadku dzieci i dorosłych korzystających z AAC proces nauki języka nie różni się w swojej podstawie, ale może wymagać znacznie więcej czasu i wysiłku. Osoba ucząca się korzystania z systemu AAC musi najpierw zrozumieć, że symbole, gesty czy inne formy komunikacji mają swoje odpowiedniki w języku werbalnym. Nauka języka przez AAC to proces, który wymaga regularnej ekspozycji na system komunikacji, podobnie jak dziecko rozwija swoje zdolności językowe poprzez otaczanie go mową. Należy tu jednak podkreślić, że osoby korzystające z AAC mogą potrzebować więcej czasu na opanowanie tych umiejętności, ponieważ język alternatywny jest dla nich nowym, często nieintuicyjnym systemem.

Czas w procesie nauczania AAC

Czas potrzebny na nauczenie się korzystania z systemu AAC może się znacznie różnić w zależności od osoby. Nauczyciele, terapeuci oraz opiekunowie muszą pamiętać, że proces ten jest długotrwały i wymaga konsekwencji. Systematyczna nauka i regularne używanie narzędzi AAC pozwala na stopniowy rozwój umiejętności komunikacyjnych.

Podobnie jak dziecko o typowym rozwoju uczy się języka przez codzienną interakcję z otoczeniem, tak samo osoby korzystające z AAC muszą być stale otoczone tym systemem komunikacji. Ważne jest, aby każdy element życia codziennego włączyć w naukę i używanie systemu AAC, co pozwala na naturalne wprowadzanie nowych słów i symboli do codziennego użytku. Tylko poprzez regularną ekspozycję na system AAC możliwy jest efektywny rozwój kompetencji komunikacyjnych.

Tempo przyswajania umiejętności komunikacyjnych

Należy również wziąć pod uwagę indywidualne różnice w tempie przyswajania nowych umiejętności. Niektóre osoby mogą szybciej opanować korzystanie z urządzeń AAC, inne mogą potrzebować więcej czasu na zrozumienie, jak działa system i jak z niego korzystać. Ważne jest, aby nie przyspieszać tego procesu i dostosować tempo nauki do możliwości użytkownika. Zbyt szybkie wprowadzanie nowych elementów lub narzucanie presji może powodować frustrację i zniechęcenie do komunikacji.

Podsumowanie

Czas jest nieodzownym elementem efektywnej komunikacji w AAC. Zarówno czas na zastanowienie się nad odpowiedzią, jak i czas potrzebny na naukę języka muszą być doceniane przez osoby wspierające użytkowników AAC. Komunikacja wspomagana i alternatywna, podobnie jak naturalny rozwój języka u dzieci, wymaga regularnej ekspozycji, cierpliwości i konsekwencji. Dając osobom korzystającym z AAC odpowiednią ilość czasu, umożliwiamy im pełne uczestnictwo w komunikacji, a także rozwijanie kompetencji językowych, co jest kluczowe dla ich samodzielności i integracji społecznej.

Bibliografia

1. Winczura, B. Dzieci o specjalnych potrzebach komunikacyjnych. Diagnoza, edukacja, terapia. Harmonia Universalis, Gdańsk 2015.
2. Buekelman, D.R., Mirenda, P. Augmentative and Alternative Communication. Supporting children and adults with complex communication needs. 3rd ed. Paul H. Brookes Publishing Co., Baltimore 2013.
3. Light, J. Toward a Definition of Communicative Competence for Individuals Using Augmentative and Alternative Communication Systems. Augmentative and Alternative Communication 1989, 5 (2), 137–144.
4. Romski, M.A., Sevcik, R.A. Developing augmented language children with severe mental retardation. [w:] S.F. Warren, J.E.E. Reichle (red.), Communication and language intervention series: Vol 1. Causes and effects in communication and language intervention. Paul H. Brookes Publishing Co., Baltimore 1992, 113–130.