04paź
04paź
14paź
AAC: Mity i Fakty
Komunikacja jest fundamentalnym elementem ludzkiego życia, mającym kluczowe znaczenie dla rozwoju zarówno jednostek, jak i społeczeństw. Definiuje się ją jako proces wymiany informacji, myśli, emocji oraz przekonań. Komunikujemy się za pomocą różnych form, takich jak język, gesty, znaki, czy też nowoczesne technologie. Odgrywa on istotną rolę na różnych poziomach hierarchii ludzkich potrzeb. Zdolność do efektywnej komunikacji jest przecież niezbędna do nawiązywania relacji. Otrzymywania wsparcia społecznego, miłości, uznania, czy też samorealizacji. Bez tego trudno jest żyć! Dla osób niemówiących lub mających trudności w komunikacji werbalnej, osiągnięcie tych celów staje się trudniejsze. O ile nie niemożliwe. W takich sytuacjach konieczna jest komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC).
Komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC) odnosi się do metod, które wspierają osoby mające trudności w komunikacji werbalnej. Obejmuje zarówno proste narzędzia, jak gesty, symbole i tablice komunikacyjne. Jak i zaawansowane technologie, takie jak urządzenia generujące mowę. Czyli osoba komunikuje się tak, jak my, lecz pozawerbalnie. Zmienia się tylko środek przekazu. Wokół AAC narosło jednak wiele mitów, które mogą utrudniać skuteczne wdrożenie tych metod. W tym artykule przyjrzymy się najczęstszym mitom i skonfrontujemy je z faktami opartymi na badaniach naukowych.
Jednym z najczęściej powtarzanych mitów jest przekonanie, że AAC należy wprowadzać dopiero, gdy inne metody wspomagania komunikacji zawiodą. Często obawiano się, że wdrożenie AAC może zahamować rozwój mowy werbalnej, ponieważ dzieci czy dorośli przestaną czuć motywację do mówienia. A przecież my mówiący, np. piszemy. Wiadomości tekstowe na mediach społecznościowych, maile itp. Jednak częstokroć wolimy zadzwonić. Nie rozleniwiliśmy się! Nadal mówimy!
Fakt: Badania jednoznacznie pokazują, że wczesne wprowadzenie AAC wspiera rozwój mowy, a nie hamuje go. Dzieci korzystające z systemów AAC, takich jak symbole graficzne czy syntezatory mowy, często wykazują poprawę w zakresie umiejętności językowych i zwiększają liczbę wokalizacji. Millar, Light i Schlosser (2006) stwierdzili, że u 89% badanych osób korzystających z AAC zaobserwowano rozwój mowy werbalnej, podczas gdy tylko u 11% nie zaobserwowano zmian . Jeśli ktoś ma mówić- mówić będzie!
Innym popularnym mitem jest przekonanie, że korzystanie z AAC wymaga posiadania wstępnych umiejętności, takich jak zaawansowane zdolności poznawcze lub motoryczne. Rodzice i terapeuci często zakładają, że dzieci lub osoby dorosłe z poważnymi niepełnosprawnościami nie są w stanie skutecznie korzystać z AAC.
Fakt: Komunikacja rozpoczyna się od urodzenia, a naturalne działania i zachowania osób, takie jak płacz, gesty czy spojrzenia, są wystarczające do rozpoczęcia komunikacji w ogóle. Nie ma konieczności posiadania „wstępnych umiejętności” przed wdrożeniem AAC. W rzeczywistości, brak możliwości ekspresji za pomocą mowy ma negatywny wpływ na rozwój poznawczy i komunikacyjny. Każda osoba, niezależnie od poziomu sprawności, może czerpać korzyści z systemów AAC .
Kiedyś zakładano, że przed wdrożeniem zaawansowanych technologicznie urządzeń, takich jak syntezatory mowy, osoby muszą opanować proste narzędzia, np. tablice komunikacyjne. W wyniku tego wiele osób nie otrzymywało dostępu do nowoczesnych technologii, co ograniczało ich możliwości komunikacyjne. Wiązało się to m.in. z ceną urządzeń. Były relatywnie drogie. W związku z tym niemówiąca osoba musiała niejako „udowodnić”, iż zasługuje na taki wydatek.
Fakt: Współczesne badania pokazują, że technologie wysokiej klasy, takie jak urządzenia generujące mowę, mogą być bardziej motywujące i skuteczne w porównaniu z narzędziami niskiej technologii. Nie są też aż tak drogie, jak w czasach, gdy się dopiero pojawiały. Wprowadzenie zaawansowanych technologii umożliwia osobom lepsze funkcjonowanie w życiu codziennym i społecznym. Urządzenia wysokiej technologii mogą wspierać mowę, jednocześnie dostarczając wizualnych i dźwiękowych wskazówek, które wspomagają rozwój języka i komunikacji. Mamy XXI wiek! Dziś sami chętniej piszemy na komunikatorach za pomocą wysokich technologii, niż np. tradycyjne listy.
Zgodnie z teorią etapowego rozwoju poznawczego Jeana Piageta, uważano, że dzieci muszą najpierw opanować proste symbole, zanim będą w stanie zrozumieć bardziej abstrakcyjne reprezentacje. W związku z tym, w nauczaniu AAC często ograniczano dzieci do korzystania z prostych, ikonicznych symboli. W dodatku w ograniczonej ilości. Zanim przechodzono do bardziej złożonych form komunikacji.
Fakt: Badania wykazują, że rozwój umiejętności symbolicznych nie musi przebiegać według sztywnej hierarchii. Dzieci, w zależności od kontekstu i doświadczeń, mogą równocześnie rozwijać umiejętności na różnych poziomach reprezentacji. Wczesne wprowadzenie zarówno prostych, jak i bardziej abstrakcyjnych symboli może wspierać efektywność komunikacyjną i rozwój językowy. Wg m.in. Campbell i Tomasello na wczesnym etapie rozwoju mowy, rozumienie odniesień u dziecka 13- 18 do otoczenia ciągle się rozwija. Na początku nauki języka przecież, brak wiedzy nie wpływa na zdolność rozumienia relacji, pomiędzy symbolem, a jego znaczeniem. Z wiekiem rozumienie tej relacji się zmienia. Szczególnie więc we wczesnych fazach rozwoju może nie mieć znaczenia to, czy dziecko używa abstrakcyjnych, czy ikonicznych symboli, ponieważ dla niego wszystkie funkcjonują tak samo.
Komunikacja alternatywna i wspomagająca (AAC) to potężne narzędzie, które wspiera osoby mające trudności z komunikacją werbalną, niezależnie od wieku, umiejętności poznawczych czy fizycznych. Wczesne wdrożenie AAC, zarówno w formie prostych gestów, jak i zaawansowanych technologii, przynosi wymierne korzyści w rozwoju językowym i komunikacyjnym. Mity związane z AAC – takie jak obawa przed zahamowaniem mowy czy wymóg wstępnych umiejętności – nie mają potwierdzenia w badaniach naukowych. AAC wspiera rozwój, poprawia jakość życia i umożliwia pełniejsze uczestnictwo w społeczeństwie.
